Jakiś czas temu w różnych źródłach pojawiać zaczęły się informacje o tym, że „żonglowanie rozwija mózg” i natychmiast zaczęto zalecać żonglerkę: powolnym (by myśleli szybciej) i osobom z ADHD (by myślały wolniej), młodym (by rozwijali się sprawniej) i starym (by nie przestawali być rozwiniętymi), nierozgarniętym (by byli mądrzejsi) i rozgarniętym (by ogólna sytuacja za bardzo się nie zmieniła)… i w ogóle wszystkim, którzy tylko chcieli słuchać zaleceń. Razem z receptą na żonglowanie podawana była tylko jedna konkretna informacja: u żonglujących zaobserwowano znaczny przyrost masy mózgu. To chyba dobry efekt… Kaszalot ma co prawda mózg ponad 5 razy cięższy od człowieka, ale przecież żonglerka nie zamieni mnie w kaszalota… prawda? Prawda?!

Oczywiście przesadzam. Ale skąd ta pewność, że zwiększenie masy mózgu po żonglowaniu to coś pozytywnego? Nawet jeżeli podejrzewamy, że nie zaszkodzi (w końcu zawodowi żonglerzy jakoś sobie radzą), to skąd odbiorcy tego dziwnego mema o żonglowaniu mają wiedzieć, w jaki sposób skorzystają na takim rozwoju. Może jedyny efekt, jaki zauważą to konieczność kupienia większej czapki? Czas jasno i wyraźnie powiedzieć, co to znaczy, że „żonglowanie rozwija mózg” i jakie daje nam to korzyści. W tym artykule zaczniemy od zmian w strukturze mózgu.

W różnych badaniach odnotowano różnego typu zmiany w strukturze mózgu na skutek żonglerki.  W badaniach raportowano dwa główne kierunki zmian: zwiększenie masy i gęstości substancji szarej mózgu* oraz zwiększenie gęstości substancji białej.

Szara materia, znana potocznie jako szare komórki, to komórki nerwowe w mózgu, a (w uproszczeniu) zmniejszenie ich gęstości jest kojarzone m.in. z demencją, chorobą Alzheimera i utratą zdolności poznawczych. Zgodnie z intuicją laika, utrata szarych komórek wiąże się z pogorszeniem tych zdolności, za które odpowiedzialny był dany obszar mózgu. A zatem żonglowanie może przyczynić się do rozwoju neuronów w mózgu, lub – potencjalnie – zapobiegać ich utracie, w tym obszarze, który z nauką żonglerki jest związany. Rozwiniemy więc przede wszystkim swoją umiejętność szybkiego przetwarzania skomplikowanych bodźców wzrokowych**, zapamiętywanie ruchu****, percepcję ruchu w przestrzeni i koordynację ręka-oko*.

Drugim pozytywnym skutkiem żonglerki będzie poprawa połączeń między różnymi obszarami w mózgu(3) – to właśnie znaczy zwiększenie gęstości białej materii. Zmiany dotyczyły szlaków nerwowych związanych z rozpoznawaniem i przetwarzaniem bodźców wzrokowych i reakcją motoryczną na te bodźce***.  W skrócie więc, żonglerka pozwoli nam szybciej i skuteczniej reagować na to, co widzimy.

Na tym etapie wnioski nie są zaskakujące. Poprawa koordynacji i przetwarzania bodźców wzrokowych są z pewnością ważne (życzymy tego wszystkim uczniom przed egzaminem z geometrii, niezdarom i kierowcom na drodze).  Jednak to, co spowodowało burzę w doniesieniach popularnonaukowych to łatwość, z jaką można poprawić swój mózg w tym zakresie. Pierwsze zmiany zaobserwowano już po siedmiu dniach treningu*. Po 3 miesiącach  bardzo łagodnej nauki (1 minuta dziennie!****) przyrost masy obserwowanych w jednym eksperymencie obszarów wynosił aż 3 – 4 %. Co więcej, po zaprzestaniu treningu zmiany utrzymywały się przez długi czas – w jednym z eksperymentów po czterech tygodniach od porzucenia żonglowania zyski z minionego treningu pozostały niezmienione**. W innym, aż po trzech miesiącach od zaprzestania, u badanych wciąż utrzymywała się większość korzystnych zmian****.

Żonglując można więc permanentnie poprawić niektóre swoje zdolności. Komu szczególnie taka dawka wydolności może się przydać? O tym w kolejnych doniesieniach…

*Changes in Gray Matter Induced by Learning—Revisited PLoS ONE. 2008, Vol. 3 Issue 7, p1-5. 5p. 1 Chart, 3 Graphs
**Juggling revisited – a voxel-based morphometry study with expert jugglers Neuroimage [Neuroimage] 2014 Jul 15; Vol. 95, pp. 320-5. Date of Electronic Publication: 2014 Apr 13.
***Learning to juggle grows brain networks for good New Scientist. 10/17/2009, Vol. 204 Issue 2730, p17-17. 1p.
****Juggling takes stage as brain modifier Science News. 1/31/2004, Vol. 165 Issue 5, p78-78. 1/5p.